تأثیر انواع کودهای نیتروژن‌دار بر کلزا (Brassica napus L.) در شرایط کاربرد مواد کمک دهنده

سابقه و هدف نیتروژن یکی از عوامل محدودکننده‌ی تولید گیاهان زراعی در دنیا می‌باشد. از طرفی هدر رفت درصد زیادی از کود مصرفی به صورت آبشویی و تبخیر، نیاز به موادی جهت کمک به تأثیر بهتر کودهای نیتروژنه را بیشتر روشن می‌سازد. تحقیقات اثبات کرده‌اند منابع مختلف نیتروژن در کارایی آن تأثیر معنی‌داری دارند. تأثیر زئولیت در جذب آمونیوم توسط محققین گزارش شده است. کاربرد سوپر جاذب می تواند سطح ریشه و وزن خشک را 27 درصد نسبت به شاهد افزایش دهد. در تحقیق حاضر، زئولیت، پلی‌مر سوپر جاذب، خاک رس به عنوان موادی کارا در جهت کاهش آبشویی و کپسول‌های ژلاتینی به عنوان مانعی جهت کاهش تبخیر و تا حدی آبشویی کودهای نیتروژن-دار اوره، نیترات پتاسیم و سولفات آمونیم مورد مقایسه قرار گرفتند. مواد و روش‌ها به جهت بهبود تأثیر کودهای شیمیایی نیتروژن‌دار بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه‌ی تحقیقاتی دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت گلدانی اجرا شد. فاکتورها شامل مواد کمک‌دهنده در شش سطح {شاهد، کپسول‌های ژلاتینی 8 و 4 میلی‌لیتری، زئولیت (8 تن در هکتار)، پلی‌مر سوپر جاذب (100 کیلوگرم بر هکتار) و خاک رس (به میزانی که جهت رسیدن به سطح رس خاک به 25 درصد لازم بود)} و کودهای نیتروژنه در چهار سطح (بدون کاربرد کود، اوره، نیترات پتاسیم و سولفات آمونیوم) بودند. میزان هریک از کودهای شیمایی بر مبنی رساندن 40 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص برای تمامی گلدان‌ محاسبه و در دو مرحله تقسیط شد. تمامی تیمارها به‌صورت خاک کاربرد مورد استفاده قرار گرفتند. یافته‌ها در آزمایش حاضر بین سطوح مختلف کود در شرایط عدم استفاده از مواد کمکی، اختلاف معنی‌داری در تعداد دانه در بوته وجود نداشت. نتایج نشان داد کاربرد کپسول ژلاتینی و اوره و کاربرد خاک رس و عدم استفاده از کود، با اختلاف 6/1 گرم بیشترین و کمترین عملکرد را دارا می‌باشند. کاربرد کپسول ژلاتینی و خاک رس در شرایط کود اوره با اختلاف 8/8 درصد بیشترین و کمترین درصد روغن را نشان دادند. کاربرد زئولیت و خاک رس با اختلاف 211/0 و کاربرد اوره و نیترات پتاسیم با اختلاف 17/0 گرم بیشترین و کمترین عملکرد روغن را نشان داد. همچنین مشخص شد کودپاشی اوره در شرایط زئولیت و خاک رس توانست مقادیر شاخص سبزینگی را نسبت به‌شاهد افزایش دهد. نتیجه گیری با توجه به نتایج آزمایش حاضر مشخص شد که استفاده از این مواد به‌ویژه کپسول‌ها ژلاتینی، می‌تواند به افزایش تأثیر کودهای نیتروژنه کمک شایانی کرده و عملکرد و اجزای عملکرد به ویژه عملکرد روغن کلزا را بهبود بخشد. همچنین در آزمایش حاضر مشخص شد چه در شرایط استفاده از مواد کمک‌دهنده و چه در شرایط عدم استفاده از این مواد کود اوره در جهت برطرف کردن نیاز گیاه به نیتروژن موفق‌تر بود.